Slimmer Onderwijs: Een Effectiever Antwoord dan Alleen Extra Geld?

De stakingen afgelopen jaren in het onderwijs legden een bekend pijnpunt bloot: het lerarentekort. De roep om meer geld klinkt luid, en de overheid heeft in reactie hierop al een aanzienlijk bedrag van € 460 miljoen toegezegd. Vanuit mijn ervaring als bestuurskundige en adviseur zie ik echter vaak dat organisaties reflexmatig naar extra budgetten grijpen, terwijl de werkelijke winst vaak te behalen valt in het slimmer organiseren van processen. De vraag is niet alleen óf er meer geld nodig is, maar vooral: hoe zetten we de beschikbare middelen zo effectief mogelijk in?

Een blik door de bril van procesoptimalisatie en doelgerichtheid onthult twee cruciale gebieden waar het onderwijs aanzienlijke vooruitgang kan boeken.

1. Innovatie in Kennisoverdracht: De Kracht van Technologie

Al decennia organiseren we het onderwijs grotendeels op dezelfde manier: een leraar voor een klas. Hoewel digitale hulpmiddelen hun intrede hebben gedaan, blijft de fundamentele structuur vaak onveranderd. Toch liggen hier enorme kansen.

Zoals Kobus de Boer, voorzitter van Onderwijsgroep Amersfoort, al in 2019 terecht opmerkte in het VO-magazine, vraagt het lerarentekort om meer dan alleen extra handen in de klas; het vraagt om fundamentele innovatie. Zijn visie is helder: een aanzienlijk deel van de kennisoverdracht kan tegenwoordig worden gefaciliteerd door slimme, elektronische leeromgevingen.

Dit is geen pleidooi om de leraar te vervangen, maar om de rol van de docent te herdefiniëren. Wanneer we bijvoorbeeld 20% van de directe kennisoverdracht via technologie laten verlopen, creëren we ruimte.

Impact op het lerarentekort: Een herverdeling van taken kan het tekort direct verlichten.

Financiële impact: Een besparing van 20% op de totale loonsom van circa € 40 miljard zou neerkomen op € 8 miljard die anders kan worden geïnvesteerd.

Kwalitatieve impact: Docenten krijgen meer tijd voor wat technologie niet kan: leerlingen inspireren, motiveren en coachen in hun persoonlijke ontwikkeling. Dit sluit naadloos aan bij de visie van Jack Ma (oprichter van Alibaba), die stelt dat we jongeren moeten opleiden in vaardigheden waarin ze de concurrentie met computers kunnen winnen, zoals creativiteit en empathie.

De aarzeling om deze stap te zetten komt vaak voort uit angst voor verandering. Zowel vakbonden als uitgeverijen hebben gevestigde belangen. Echter, succesvolle voorbeelden uit het buitenland bewijzen dat technologische integratie niet alleen haalbaar is, maar ook leidt tot beter en toekomstbestendig onderwijs.

2. Optimalisatie van Beschikbare Capaciteit: Een Eerlijke Analyse

Een ander onbesproken, maar essentieel, onderwerp is de benutting van de contractueel vastgelegde capaciteit. Een docent werkt jaarlijks 1659 uur. Door de vele vakantieweken betekent dit dat er in de overige weken een werkweek van circa 43 uur nodig is om aan deze norm te voldoen. De realiteit is dat de gemiddelde werkweek dichter bij de 36 uur ligt.

Dit resulteert in een verschil van ongeveer 7 uur per week, wat neerkomt op 20% van de contractuele arbeidstijd. Dit is geen verwijt naar de individuele docent, die vaak met enorme passie en inzet werkt, maar een constatering over de inrichting van het systeem.

De verborgen kosten: Op een loonsom van € 40 miljard vertegenwoordigt deze onbenutte capaciteit een waarde van € 8 miljard per jaar.

De onbenutte potentie: Deze 20% aan capaciteit is precies wat we missen om het lerarentekort op te vangen.

Bestuurders in het onderwijs zijn vaak bekend met deze discrepantie, maar het blijkt een complex en gevoelig onderwerp om aan te pakken. Toch is het een analyse die we niet uit de weg kunnen gaan als we streven naar een duurzame oplossing.

Conclusie: Een Strategische Visie op Onderwijsverbetering

De uitdagingen in het onderwijs zijn te complex voor een simpele oplossing als ‘meer geld’. Vanuit de Succesmanagement-filosofie kijken we integraal naar de situatie:

Doelen: Wat willen we bereiken? (Kwalitatief hoogwaardig onderwijs zonder lerarentekort.)

Processen: Doen we de juiste dingen en organiseren we die slim? (Innovatie in kennisoverdracht.)

Middelen: Benutten we onze bestaande middelen, zoals tijd en talent, optimaal? (Capaciteitsmanagement.)

Door strategisch te innoveren en de beschikbare capaciteit beter te benutten, kunnen we het onderwijs niet alleen betaalbaarder, maar vooral effectiever en toekomstgerichter maken. Dat is een investering die verder gaat dan het trekken van de portemonnee; het is een investering in een slimmere toekomst.

—

Over de auteur:

Drs. Geert Haisma is de drijvende kracht achter Succesmanagement. Tijdens zijn jarenlange werk als bestuurskundige zag hij hoe een integrale kijk op doelen, processen en risico’s leidt tot meer succes. Daarom ontwikkelt hij vooruitstrevende instrumenten die organisaties helpen om effectiever te worden met behulp van data, moderne ICT en AI.