De Grootste Mondiale Risico’s: Een Analyse van het WEF Global Risk Report

Als bestuurskundige en adviseur analyseer ik voortdurend de ontwikkelingen die organisaties beïnvloeden. Het 2021 Global Risk Report van het World Economic Forum (WEF) biedt een onmisbaar overzicht van de risico’s die op ons afkomen. In mijn praktijk zie ik dat veel leiders worstelen met het vertalen van deze abstracte, mondiale dreigingen naar concrete acties voor hun eigen organisatie.

Daarom deel ik in dit artikel de belangrijkste inzichten uit het rapport, geclusterd per tijdshorizon. Zo kunt u de impact van deze risico’s beter inschatten en voorbereidingen treffen.

Grote impact binnen 1 jaar

Infectieziekten

Dit risico is met stip op nummer één binnengekomen. De COVID-19-pandemie is inmiddels een realiteit, maar de onderliggende dreiging blijft. Het ontwikkelen van nieuwe virusvarianten waartegen huidige vaccins mogelijk minder effectief zijn, wordt als een toprisico gezien. Dit kan leiden tot nieuwe golven en aanhoudende disruptie. Daarnaast blijft de kans op een geheel nieuw virus met grote maatschappelijke impact aanwezig. Voor organisaties betekent dit dat wendbaarheid en crisisparaatheid permanent op de agenda moeten staan.

Grote impact binnen 2 jaar

Economische stagnatie

De wereldwijde lockdowns hebben een enorme impact gehad. In het tweede kwartaal van 2020 alleen al werden volgens het WEF wereldwijd zo’n 495 miljoen banen getroffen. Dit leidt tot een direct verlies van levensonderhoud en een erosie van sociale cohesie. In Nederland zijn de scherpste randen opgevangen door overheidssteun, maar na de afbouw van deze maatregelen kan de klap alsnog komen, zeker als restricties langer aanhouden.

Mentale gezondheid van de jeugd

Jongeren hebben in korte tijd meerdere crises meegemaakt: van de klimaatcrisis tot de coronacrisis. Dit voedt een beeld van sombere economische vooruitzichten en leidt tot een toename van mentale problemen. Het vertrouwen van de jeugd in economische en politieke instituties staat onder druk. In mijn gesprekken met managers merk ik dat dit risico, dat jarenlang is onderschat, nu als een serieuze bedreiging wordt gezien voor de toekomstige arbeidsmarkt en maatschappelijke stabiliteit.

Concentratie van digitale macht

Een klein aantal techbedrijven heeft een ongekende hoeveelheid economische macht en data geconcentreerd. Een bedrijf als Apple is financieel bijna drie keer zo groot als het bruto binnenlands product (BBP) van Nederland. Wie de data beheerst, heeft de macht. Het is voor overheden, bedrijven en individuen een strategische uitdaging om misbruik van deze geconcentreerde macht te voorkomen.

Digitale ongelijkheid

Nu digitale vaardigheden essentieel zijn geworden in bijna elke sector, groeit de kloof tussen digitaal vaardigen en zij die achterblijven. Deze kloof dreigt de bestaande sociaaleconomische ongelijkheid verder te versterken, omdat mensen met minder middelen vaak ook minder toegang hebben tot digitale ontwikkeling.

Falen van cybersecurity en IT-systemen

Onze samenleving is volledig afhankelijk geworden van software. Het falen van een cruciaal IT-systeem kan net zo ontwrichtend zijn als een grootschalige stroomuitval. Of het nu komt door een interne fout of een externe aanval zoals ransomware, de impact is enorm. Helaas zien we de voorbeelden van hacks en datalekken bijna dagelijks in het nieuws, wat aantoont dat zelfs vitale systemen, zoals die van de GGD, kwetsbaar kunnen zijn. Veel van de organisaties die wij begeleiden, worstelen met de vraag hoe ze hun digitale kroonjuwelen effectief kunnen beschermen.

Terroristische aanvallen

De dreiging van terrorisme blijft actueel. We hebben gezien hoe maatregelen tegen één type aanval, zoals met vliegtuigen, leiden tot een verschuiving naar andere methoden, zoals aanslagen met voertuigen of schietincidenten. De verwachting is dat dit risico de komende jaren significant blijft.

Grote impact binnen 3 tot 5 jaar

Economische crises

Op de middellange termijn waarschuwt het WEF voor een cluster van economische risico’s: een golf van faillissementen met een mogelijk domino-effect, het barsten van een vastgoedbubbel, prijsschokken op de grondstoffenmarkt en een schuldencrisis door de wereldwijd oplopende staatsschulden.

Geopolitieke risico’s

De strijd om steeds schaarser wordende grondstoffen zal de geopolitieke verhoudingen verder op scherp zetten en kan een bron van internationale conflicten worden.

Grote impact binnen 5 tot 10 jaar

Klimaatverandering

Na infectieziekten is het falen van klimaatactie het grootste risico. De ontwrichting van ons klimaat en de toename van extreem weer worden steeds concreter. De kern van het risico is het uitblijven van doeltreffende maatregelen om de opwarming van de aarde te beperken. De gevolgen, zoals de verstoring van wereldwijde toeleveringsketens en onomkeerbare schade aan ecosystemen, kunnen zeer ernstig zijn.

Massavernietigingswapens

Deze wapens blijven een existentiële dreiging. De zorg is dat kwaadwillende staten of groeperingen er steeds eenvoudiger toegang toe kunnen krijgen. Denk hierbij niet alleen aan kernwapens, maar ook aan biologische of digitale wapens die een samenleving volledig kunnen ontwrichten.

Instorten van staten en multilaterale instituties

Toenemende polarisatie en politieke onenigheid kunnen leiden tot het uiteenvallen van staten of internationale samenwerkingsverbanden, zoals we met de Brexit hebben gezien. Het mogelijk afbrokkelen van de autoriteit van instituten als de VN kan de wereldorde de komende jaren fundamenteel veranderen.

Hoe nu verder?

Deze lijst van risico’s kan overweldigend lijken. De vraag is niet of deze ontwikkelingen uw organisatie zullen raken, maar hoe en wanneer. Een proactieve en integrale benadering van risicomanagement, waarbij u verbinding legt tussen externe dreigingen en uw interne doelen en processen, is daarom geen luxe maar een noodzaak.

Over de auteur:

Drs. Geert Haisma is de drijvende kracht achter Succesmanagement. Tijdens zijn jarenlange werk als bestuurskundige zag hij hoe een integrale kijk op doelen, processen en risico’s leidt tot meer succes. Daarom ontwikkelt hij vooruitstrevende instrumenten die organisaties helpen om effectiever te worden met behulp van data, moderne ICT en AI.