Risicomanagement in de Zorg: Van Reactief Toezicht naar Integrale Beheersing

In mijn adviespraktijk zie ik dat Horizontaal Toezicht (HT) in de zorgsector veel aandacht krijgt. Na de ziekenhuizen is nu ook de GGZ aan de beurt. De succesverhalen in de media zijn aanlokkelijk, en het is dan ook geen wonder dat veel instellingen staan te popelen om dit model te omarmen.

Toch hoor ik achter de schermen een ander geluid. Veel bestuurders en managers waar ik mee spreek, ervaren dat de administratieve lasten in de beginfase eerder toe- dan afnemen. Ze voelen de druk van zorgverzekeraars die een zware stempel drukken op de implementatie, en zien de accountantskosten stijgen. Hoewel er zeker baten zijn, stel ik vaak de kritische vraag: wegen deze initiële kosten en inspanningen op tegen de voordelen? En zo ja, op welke termijn kunnen we een positief rendement verwachten?

De Beperking van een Geïsoleerde Aanpak

Wat is Horizontaal Toezicht in essentie? Het komt neer op het zodanig beheersen van het declaratieproces dat een zorgverzekeraar kan vertrouwen op de juistheid van declaraties, waardoor controles achteraf overbodig worden.

Dit is een nobel streven. Maar in mijn ervaring schuilt hier ook een risico. Een zorgorganisatie wil natuurlijk al haar processen goed beheersen. Hoe zinvol is het dan om alle energie en middelen te richten op één enkel proces? De meeste zorginstellingen hebben immers al diverse systemen voor risicomanagement: een kwaliteitsmanagementsysteem, een veiligheidsmanagementsysteem, een interne controlefunctie en een privacy officer. Loopt men met HT niet het risico om wéér een losse ‘lap’ aan een al overvolle lappendeken toe te voegen?

Ik geloof dat dit juist een uitgelezen kans is om de structuur te herzien. In plaats van een nieuwe silo op te tuigen, kunnen we dit momentum gebruiken om alle bestaande elementen te inventariseren, de hiaten te identificeren en er één geïntegreerde, beschermende deken van te breien.

De Kracht van Integraal Risicomanagement

De sleutel tot een effectieve en efficiënte beheersing ligt in integraal risicomanagement. Het fundamentele verschil met een gefragmenteerde aanpak is het startpunt. In plaats van te focussen op losse normen, redeneren we vanuit de doelstellingen van de organisatie en haar processen.

Een veelvoorkomende valkuil bij de implementatie van Horizontaal Toezicht is dat men vertrekt vanuit een lange lijst met normen. Denk aan regels als: “een polikliniekbezoek mag alleen gedeclareerd worden bij face-to-face contact” of “een polikliniekbezoek is niet declarabel in combinatie met opname”.

Natuurlijk kun je elke norm vertalen naar een afzonderlijk risico, maar dit leidt tot een onoverzichtelijke en inefficiënte lijst. Dit zijn geen procesrisico’s, maar symptomen. In de kern draait het om één fundamenteel procesrisico: het risico dat er onterecht zorg wordt gedeclareerd. De vraag die we moeten stellen is: wat kan er fout gaan in ons proces waardoor we dit doel niet halen, en hoe borgen we in datzelfde proces dat fouten worden voorkomen of direct hersteld?

Door vanuit deze integrale visie te werken, zien we dat de onderliggende normen – hoe talrijk ook – vaak met dezelfde set beheersmaatregelen kunnen worden afgedekt. Deze maatregelen moeten uiteraard goed worden ingebouwd en periodiek worden getoetst, maar ze vloeien voort uit één centraal procesrisico.

Van Kostenpost naar Strategisch Instrument

Door te kiezen voor een integrale aanpak, gebaseerd op een raamwerk zoals COSO ERM (Enterprise Risk Management), wordt risicomanagement meer dan een verplichting. Het wordt een strategisch instrument. De onderlinge samenhang tussen risico’s en processen wordt helder en overzichtelijk. Dit leidt niet alleen tot minder faalkosten en meer efficiëntie, maar ondersteunt ook de besluitvorming op alle niveaus binnen de organisatie. Uiteindelijk gaat het erom dat u in control bent over al uw doelstellingen, niet alleen over één specifiek proces.

—

Over de auteur:

Drs. Geert Haisma is de drijvende kracht achter Succesmanagement. Tijdens zijn jarenlange werk als bestuurskundige zag hij hoe een integrale kijk op doelen, processen en risico’s leidt tot meer succes. Daarom ontwikkelt hij vooruitstrevende instrumenten die organisaties helpen om effectiever te worden met behulp van data, moderne ICT en AI.